Dag 1 Amsterdam – Ashgabat (Turkmenistan)
Vandaag begint je reis door met een lange vluchtdag vanaf Amsterdam of Brussel. Het is al diep in de nacht als je in Ashgabat aankomt.
Dag 2 Ashgabat, zondagsmarkt, excursie Nissa
Vrij reizen is in Turkmenistan niet mogelijk, en dus gaat er ook een officiële gids met de groep mee. Niettemin kan je in Ashgabat redelijk je eigen gang gaan. Het is een wonderlijke stad. Breed opgezet door de vroegere president Turkmanbashi, Vader aller Turkmenen, die vier jaar geleden is overleden. Zijn gouden beeld op een tientallen meters hoge sokkel, die meedraait met de zon, is niet te missen. Net als het rozegroene monument van zijn meesterwerk Rukhmana, waarin hij zijn leven heeft beschreven, en de weg voor het Turkmeense volk uittekende. Verder is de stad dus weids, met brede boulevards, en immense witte marmeren gebouwen en paleizen. Een en ander heeft een flinke duit gekost, maar Turkmenistan heeft bijna ´s werelds grootste gasvoorraden, en dus de afgelopen decennia goed geld verdiend.
Iets van het oude Turkmeense leven kan je het best terugvinden op de grote zondagsmarkt, de Tolkuchka Bazaar, de grootste van heel Centraal-Azië. Hier kom je allerlei Turkmenen tegen, niet alleen uit de stad, maar ook van het platteland. Er wordt letterlijk alles verkocht. Er zijn uitgebreide voedselmarkten, vol met lokale waren, vers van het land, er is een grote kamelenmarkt, er is een grote tapijtenmarkt, vol met prachtige dieprode tapijten, en een markt natuurlijk met veel traditionele kledij. Al met al een heel kleurrijk geheel, en een van de hoogtepunten van de reis.
Vandaag staat er verder een uitgebreide excursie op het programma in de omgeving van Ashgabat. De excursie brengt je onder andere naar Nissa, de in de 3de eeuw voor Chr. gestichte hoofdstad van de Partiërs, waar je onder andere de restanten van de stadswallen en de Zoroastrische vuurtempel kunt zien. Verder breng je een bezoek aan een paardenfarm, paarden zijn immers de trots van de Turkmenen. Tot slot bezoek je het dorpje Goek Tepe, waar de Turkmenen eens een belangrijke slag met de Russen uitvochten. Nu vind je hier de Saparmurat Hajji moskee, een futuristisch bouwwerk gewijd aan de pelgrimstocht van wijlen Turkmanbashi. Diens geboortedorp Gypjak wordt gesierd door de grootste moskee in de regio, de Turkmanbashi Ruhy moskee. In strijd met ieder islamitisch gebruik worden de minaretten gesierd met citaten uit diens Ruhmana, in plaats van verzen uit de koran.
Dag 3 Ashgabat – Karakala
Vanuit Ashgabat rijd je 200 kilometer westwaart, waar je uitkomt bij de Nohurvallei. Hier woont een kleine gemeenschap hoog in het Kopetdag Gebergte. Door zijn geïsoleerde ligging heeft deze gemeenschap een unieke levenswijze kunnen handhaven. Zo weven ze hier ook zogenaamde keteni, traditionele zijde stoffen waar jurken van gemaakt worden.
Nohur valley and village is located a bit more than 200 km northwest of Ashgabat and is home to a small community that lives in the high valleys of the Kopetdag Mountains. Nohur local culture has been preserved due to its isolation from mainland Turkmenistan, and its distinctive features can be seen in the housing construction and cemetery outlook. Behalve dus vanwege zijn schitterende ligging ook cultureel erg interessant.
Helaas is de gemeenschap zo klein dat wje hier niet kunt overnachten. Daarom rijd je in de middag verder naar Karakala, een dorpje nog verder in het Kopetdag Gebergte. Het ligt in het Syunt Hazardag Nature Reserve, en je kunt hier in privéhuizen bij mensen thuis overnachten. Omdat er geen alternatieven zijn, eet je daar ook, en meestal zijn dat de meest bijzondere maaltijden, omdat je hier de echte lokale keuken eet.
Het gebergte hier is weids en woestijnachtig, en je kunt er prachtig wandelen.
Dag 4 Karakala – Balkanabad
Vanuit Karakala rijd je verder westwaarts de bergen uit. Je komt nu terecht op een woestijnachtige vlakte. Ooit liep ook hier een tak van de Zijderoute doorheen. Centrum in die oude glorietijd was Dehistan, als halteplaats tussen het Perzische Rijk en het Rijk van Khorezm. Dehistan kon zich meten met Merv en Margush als het ging om rijkdom en voorspoed. De stoffige piste er heen die je nu volgt roept minder associaties op van een rijk verleden, maar als je de restanten ziet opduiken van een gigantische minaret, en de 18 meter hoge restanten van een toegangspoort van de vroegere moskee, dan begin je iets van de grootsheid te begrijpen. Er zijn nog enkele resten van mausolea te bezoeken, maar het is vooral het gevoel van aan het eind van de wereld een verloren rijk gevonden te hebben dat je zal raken. Het mystieke gevoel van de omringende woestijn in al zijn desolaatheid versterkt dat.
Deze dagen, van halverwege dag 5 tot halverwege dag 8, rijd je overigens grotendeels off the road: dat is de reden waarom we met 4x4 jeeps reijden, en dat draagt enorm het gevoel van een ontdekkingsreis, omdat je op heel weinig bezochte plekken kunt komen.
Na Dehistan gaat de reis dus verder over pistes tot je aankomt bij Balkanabad, de hoofdstad van de streek Balkan. Deze stad maakt de laatste jaren een bloeiperiode door, vooral vanwege de oliebusiness die je in deze contreien tegenkomt. Internationale bedrijven zijn hier neergestreken en hebben het slaperige stadje een iets kosmopolitischer aanblik gegeven. Je overnacht hier in het vriendelijke hotel Nebitchi. Er zijn ook prima restaurants in de stad.
Dag 5 Balkanabad – Gözli Ata
Balkanabad is een uitstekende uitvalsbasis om de streek en zijn bezienswaardigheden verder te bezoeken. Het reisdoel van vandaag is het mausoleum van Gözli Ata. We volgen weer een mooie off the road route om er te komen. Het mausoleum is een van de meest afgelegen pelgrimsoorden in Turkmenistan. Hasan Ata Asyky Gozli Ata (1110-1221) was een legendarische Sufi leermeester, die nu nog steeds volgelingen heeft. Er komen dan ook nog steeds pelgrims op zijn schrijn af, en je zult ook logeren in het bijbehorende pelgrimshuis. Deze locatie heeft weer een heel eigen unieke sfeer. Het mausoleum zelf is prachtig, maar ontleent zijn bijzondere antrekkingskracht ook weer aan zijn bijzondere ligging, aan de voet van een mooie bergrug van roze, witte, groenachtige en rode gesteentes. Op de nabijgelegen begraafplaats vind je nog meer elegant bewerkte stenen graven.
De zon zien ondergaan vanaf het dakterras van het pelgrimsoord is een bijzondere belevenis, al was het maar vanwege de oorverdovende stilte van het omliggende niets.
Dag 6 Gözli Ata – Yangikala – Turkmanbashi - Awaza
Vandaag houd je het woestijngevoel nog zo lang mogelijk vast. Je rijd dan ook niet rechtstreeks naar Turkmanbashi, maar volgt eerts de pistes verder noordwestwaarts. Doel van deze fraaie rit is om de spectaculaire canyons van Yangikala te gaan bekijken.
Ooit, 5,5 miljoen jaar geleden was dit de bodem van de Paratethys Zee, vandaar ook de dikke lagen kalkafzettingen, waaruit in later tijden de canyons zijn uitgesleten.
Het kalkgesteente toont alle schakeringen van wit naar groen naar roze naar het roodachtige. De vergezichten zijn weids en betoverend, met nu eens steile bergwanden, dan weer glooiend afgesleten heuveltoppen.
Na uitgebried van deze plek genoten te hebben rijd je verder naar de kust van de Kaspische Zee. Hier ligt de havenstad Turkmanbashi, vernoemd naar de vorige president (door hemzelf uiteraard). Gelegen in een kleine vlakte, omgeven door steile rotswanden bood deze plaats de ideale omstandigheden voor een haven. Dat is het dan ook van oudsher geweest: de poort naar Centraal-Azië. Tegenwoordig maakt het met de goude dagen van de gas- en oliehandel weer een enorme bloeiperiode door.
De Kaspische Zee zelf is volledig omgeven door land, waardoor er altijd discussie zal blijven of het nou een zee of een meer is. Fiet is dat het heel groot en diep is, en een unieke flora en fauna heeft, gekenmerkt door met name een diversteit aan steursoorten die je nergens anders tegenkomt, Verder tref je er Kaspische zeehonden en de Kaspische zeearend, en in het seizoen gigantische hoeveelheden trekvogels, als flamingo, ganzen, zwanen en eenden van divers pluimage.
Na een kort bezoek aan Turkmanbashi rijd je even verder tot aan Awaza. Deze plaats wordt ontwikkeld tot een modern resort dat aan de eisen van de moderne tijd moet voldoen: dat betekent dan ook dat dit voor de Turkmenen zelf, met name uit Ashgabat natuurlijk, de favoriete vakantieplek is. Vijfsterren hotels hebben hier driesterren prijzen, en er zijn uitstekende restaurants. Hier maak je dus even gebruik van een luxe intermezzo, na de voorgaande dagen die toch vooral door veel gehobbel door de woestijn (in de beste zin van het woord!) werden gekenmerkt.
Dag 7 Turkmanbashi – Dashoguz
Vandaag even een reisdag tussen door. Eerst een vlucht naar Ashgabat, en vervolgens daarvandaan naar de noordelijkste stad van Turkmenistan, Dashoguz. Deze stad staat niet bekend om zijn bezienswaardigheden, maar is het beginpunt van de tweede expeditie van deze reis.
Dag 8 Dashoguz – Konye Urgench – Darwaza
’s Ochtends staan de jeeps alweer klaar voor een nieuwe ontdekkingsreis.
Het noorden van Turkmenistan vormt eigenlijk een eenheid met het over de grens gelegen Khiva: het geheel was ooit de oase van Chorezm, één van de belangrijkste doorgangsgebieden van de Zijderoute, en lange tijd een aparte staat. Ook nu nog is een behoorlijk deel van de bevolking Oezbeeks. Het is een van de armere delen van Turkmenistan, dat bovendien erg te leiden heeft van allerlei vervuilings- en waterhuishoudingsproblemen, die samenhangen met de problemen van het Aralmeer en de Syr Darja-rivier.
In de ochtenduren breng je dan een bezoek aan Konye-Urgench, eens een legendarische stad dus, maar nu in de vergetelheid geraakt. In het huidige Konye-Urgench vind je nog maar een paar resten die aan de oude glorie herinneren. De belangrijkste daarvan is het heilige Nejameddin Kubra Mausoleum. Nejameddin Kubra was een moslimgeleerde en dichter, in de hoogtijdagen van Chorezm, in de vroege 12de eeuw. Hij was bovendien de stichter Kubra Sufi-orde. Zijn mausoleum is intact, en fungeert nog steeds als heiligdom voor de volgers van deze Sufi-orde.
In de buurt van dit mausoleum vind je nog een paar kleinere en minder belangrijke moskeeën en mausolea.
’s Middags maak je even flink wat kilometers, om ergens halverwege de centrale Karakumwoestijn weer de verharde weg te verlaten. Al snel kom je terecht in de eindeloze woestijn. Steeds meer maanlandschappen en wandelende zandduinen. Je volgt vandaag en morgen overigens de verharde weg, maar daar wordt nog op zoveel stukken aan gewerkt, dat je ook stukken off the road zult rijden. Om bij je eindbestemming te komen moet je sowieso off the road: want de Darwaza krater ligt echt in the middle of nowhere. De krater is overigens niet natuurlijk van oorsprong. In 1971 waren ingenieurs in deze streek op zoek naar gas en verrichten her en der proefboringen. Op een van die plekken vonden ze met gas gevulde ondergronds reservoir, waarvan het dak na boring instortte. Hierdoor ontstond een gat van 50 – 100 meter breed. Om het gevaar van giftig gas te neutraliseren staken zij het in brand, in de verwachting dat het spoedig zou uitdoven. Niets bleek minder waar: de krater brandt nog steeds. Een moderne variant op het eeuwigbrandend vuur.
Het is een schitterend gezicht deze krater, en vooral als het donker is natuurlijk. Om die reden zal je dan ook hier je tent opslaan voor de overnachting.
Dag 9 Darwaza - Damla - Karakum kamp 1
Helemaal nieuw in deze reis is de doorsteek van Darwaza linea recta naar het oostelijk gelegen Mary. Drie dagen trekken we uit voor deze ongebaande paden. Onze agent heeft de route uitgebreid voor gereisd, en het was haar bijzondere fotoreportage die ons deed besluiten dit in ons programma op te nemen. De reis voor door een veel afwisselender woestijnlandschap dan je op basis van algemene beschrijvingen uit de reisgidsen zou verwachten. Nu eens heuvelachtig, dan weer vlak, veel steenwoestijn, maar hier en daar ook stukken zandduinen, en een sporadische oase. Op de eerste dag kom je halverwege de rit in zo’n oase, Damla, waar een kleine nederzetting is. Een beetje leven onderweg. Totaal geïsoleerd, leeft men hier met wat vee, en een klein stukje landbouwgrond. De passage van toeristen zal voor de bewoners een bijzondere gebeurtenis zijn!
Aan het eind van de dag zoeken de chauffeurs een mooie, rustige plek uit om het kamp op te slaan, en gaan al gauw in de weer met de potten en pannen voor een eenvoudige doch voedzame maaltijd. Daarna± steeds warmere kleren aantrekken, of direct de slaapzak in en genieten van de heldere sterren hemel.
Dag 10 Karakum kamp 1 - Akmolla - Karakum kamp 2
De volgende dag vertoond een vergelijkbaar patroon. Alleen heet de oase waar je halverwege de dag de rit breekt nu Akmolla. Overigens hebben we de eerste datum van deze reis zo gekozen dat je exact in de mooiste tijd van het jaar reist: in deze periode is het echt lente in de woestijn, en bloeit er van alles op. Dit is de enige tijd dat je iets van de bijzondere plantenwereld van de woestijn kunt zien. In het najeer, de tweede vertrekdatum, is het ook prachtig reisweer, maar de woestijn is wel uitgebloeid natuurlijk na de hete zomer.
Ook deze avond sla je weer in het midden van het grote niets je tentje op, vuurtje stoken, eten, drinken, verhalen vertellen, stukje wandelen en sterren bewonderen.
Dag 11 Karakum kamp 2 – Gonur Depe, Merv – Mary
´s Ochtends weer het inmiddels bekende ritueel van het opbreken van het kamp. Net nu de routine er goed inzit, realiseer je je ook dat dit voor het laatst is. Met gepakte jeeps rijdt je weer de woestijn in.
Na een paar uur doemt uit het niets ineens een opgraving op. Dit is Margush, ook wel bekend als Gonur Depe. Hier vond in 1972 een Grieks-Russische archeoloog, professor Viktor Sariandi, de lang verloren gewaande hoofdstad van Margush uit het Bronzen Tijdperk terug. In die tijd was Margush een welvarend rijk, dat stond naast de grote rijken van China, India, Mesopotamië en Egypte. Het inwoners van Margush waren vereerders van het vuur, ofwel volgelingen van het Zoroastrisme. Her en der kan je de restanten zien vn vuurtempels en windtorens. Men zegt dat Zarathustra, de grondvester van het Zoroastrisme ook in Margush gewoond heeft.
Veel van de vondsten uit Merv en Margush hebben een lekje gevonden in het Archeologisch Museum van Mary, dat dus ook zeker bezocht zal worden.
Maar nog voordat je Mary bereikt bezoek je de uitgestrekte opgravingen van Merv. Merv was de centrale stop op de zijderoute halverwege Perzië en de grote steden van Oezbekistan. De geschiedenis van Merv gaat ver terug, maar komt voor het eerst uitgebreid in de boeken als Alexander de grote hier passeert. Zoals op meer plaatsen stichtten zijn opvolgers, de Seleuciden, hier een nieuwe stad, Gyaur Kala, en in de eeuwen daarna hielt de stad zijn Helenistische plattegrond. Later kregen de boeddhisten voet aan de grond, daarna, al halverwege de zevende eeuw de moslims, komend vanuit het Saoedisch hartland. Daarna kwamen de Sassaniden, wier burcht, de Kyz Kala, nog overeind staat.
Nog weer later kwamen uit het noorden de Turkstalige Selçuken. Uit deze periode is het meest bewaard. Het Sultan Sanjar Mausoleum, met zijn bakstenen gekoepelde buitenkant is een van de meest in het oog springende gebouwen, en een van de hoogtepunten.
Je zult hier ronddwalen onder leiding van een lokale gids. Zijn uitleg is onontbeerlijk voor enig begrip van de site. De site is enorm uitgestrekt, omdat de opeenvolgende steden vaak naast elkaar gebouwd werden. Je treft er restanten aan van vele mausolea, van waterciternes, ijskelders en stadsmuren. Merv is sinds 1999 een UNESCO werelderfgoed.
’s Avonds strijk je neer in Mary, nu de tweede stad van het land.
Dag 12 Mary – Ashgabat
’s Ochtends neem je nog even de tijd voor het bezoek aan het archeologisch museum van Mary, waarna een korte vlucht je terugbrengt in ´s lands hoofdstad Ashgabat.
Dag 13 Ashgabat
Een laatste dag in Ashgabat, met op voorhand geen programma. Een vrije dag dus om bij te komen, en te zwerven door deze wonderlijke stad, en eventueel musea te bezoeken waar in het begin van de reis geen tijd voor was. Mocht de groep nog rusteloos zijn, dan is het vast wel mogelijk om nog een excursie te regelen naar een plek buiten de stad, waar nog meer dan genoeg interessants te zien en te beleven is.
Dag 14 Ashgabat – Amsterdam
Nachtwerk: midden in de nacht vertrek je naar het vliegveld voor de reis terug naar Amsterdam of Brussel.