Dag 1 Amsterdam ||ndash; Yerevan
||lsquo;s Avonds vertrek je vanaf Schiphol. Je komt pas diep in de nacht aan in Yerevan.
||nbsp;
Dag 2 en 3 Yerevan
De eerste twee dagen is Yerevan je uitvalsbasis. Het centrum van de stad is goed te belopen. In het midden ligt het Plein van de Republiek, met daaromheen overheidsgebouwen en musea. Het historisch museum vertelt de geschiedenis vanaf de prehistorie tot ruwweg 1900. De Nationale Galerie, in de Sovjettijd uitgegroeid tot het derde kunstmuseum van het land, biedt een prachtige collectie schilderijen, van een keur van Europese meesters, maar ook Armeense en Aziatische kunstvoorwerpen.||nbsp;
||nbsp; Bijzonder is het Matenadaran, het museum waar zo||rsquo;n 14.000 oude Armeense manuscripten worden bewaard. Weinig daarvan wordt tentoongesteld, maar evengoed wordt het je hier duidelijk hoe belangrijk de taal en het schrift zijn voor de Armeense cultuur. Er zijn nog veel meer musea in Yerevan, ook vele kleinere. Het meest bijzondere daarvan is de Ervand Kochar Galerie, gewijd aan een van de grootste Armeense kunstenaars van de negentiende eeuw. ||nbsp;
Een andere plek waar je zeker even terecht zult komen, is de zogenaamde Cascade, de Waterval. Gelegen tegen een van de heuvels biedt deze kunstmatige waterval, uitgevoerd in massief communistisch beton, een prachtig uitzicht over de stad. Oorspronkelijk werd het in de jaren tachtig gebouwd als oorlogsmonument, maar het was nog niet af toen de Sovjetunie uit elkaar viel. Inmiddels wordt er hard aan gewerkt om het alsnog af te maken, en zal er ook een Museum voor Moderne Kunst gevestigd worden. De Waterval is sinds jaar en dag al een plek waar bij het vallen van de avond lokale jongeren zich verzamelen om te flirten en te flaneren. ||nbsp;
Gezien de late aankomst midden in de nacht in Yerevan hebben we de eerste dag ter vrije besteding gehouden, en kan je dus op eigen tempo acclimatiseren en de stad verkennen. De tweede dag ga je echter vooral excursies maken. Daarbij brengen we meteen een bezoek aan ||rsquo;s lands religieuze centrum: Echmiadzin. Deze kathedraal ligt een eind buiten Yerevan, en is de oudste van het land. De mythologie wil dat Gregorius de Verlichter, de brenger van het christendom in Armeni||euml; rond het jaar 300 na Christus, een visioen had over Christus die neerdaalde uit de hemel, en drie keer met een gouden hamer op de grond sloeg. Op deze plek verrees een gouden zuil, en daaruit ontstond de kathedraal. In de loop der eeuwen is er natuurlijk van alles veranderd in de kerk, maar de basis is nog hetzelfde als in den beginne. Het museum bergt vele khachkars, de voor Armeni||euml; zo typerende fraai gedecoreerde grafstenen. Die zal je op deze reis nog vaak tegenkomen. Ook in het museum vind je de lans waarmee Christus aan het kruis in zijn zij verwond zou zijn, alsook een stuk hout van de Ark van Noach. Voor wie dat geloven wil natuurlijk.
||nbsp; We zijn hier bewust op zondagochtend: dan vindt hier altijd een indrukwekkende hoogmis plaats, met een prachtige gezongen liturgie.
||nbsp; Na Echmiadzin rijd je verder naar Garni, waar je je het enige monument uit de Grieks-Romeinse periode aantreft, een soort van miniatuur-Parthenon. Het ligt temidden van prachtige groene valleien. Nog weer even verder, aan het eind van de vallei ligt het Geghard-klooster. Geghard betekent ||lsquo;speer||rsquo;, en is vernoemd naar de speerpunt die je nu in het museum van Echmiadzin kunt zien. Het kloostercomplex ligt prachtig tegen de bergen aangevleid. De kerk zelf ligt deels in een grot, wat bijdraagt aan de mystieke sfeer. Achter de kerk vind je een verzameling khachkars, waaronder een paar van de mooiste van het land. Als je het kloostercomplex in het weekend bezoekt, en dat is zo, dan loop je grote kans op een gezellige, maar plechtige drukte. Grote kans ook dat je kennis zult maken met Armeense religieuze gezangen.
||nbsp;
Dag 4 Yerevan ||ndash; Ashtarak ||ndash; Karmravor kerk ||ndash; Ohanavank kerk ||ndash; Amberd fort ||ndash; Dzoraget, Lori
Vandaag begint je trip door de Armeense binnenlanden. De eerste stop die je maakt is het stadje Ashtarak dat aan de Khasag rivier ligt. Het belangsrijkste monument van de stad is de Karmravor (=rode) kerk. Het is een van de weinige 7deeeuwse kerken, die onverstoord gebleven zijn.||nbsp;
Je bevindt je hier op de zuidflank van de berg Aragats, met 4080 meter hoogte de hoogste berg van het land. Iets noordelijk van Ashtatrak liggen aan de rand van een diepingesneden riviertje de kloosters van Ohanavank (Johannesklooster) en Saghmaosavank (klooster van Zion). De eerste is de oudste, zijn wortels dateren maar leifst terug tot in de 5de||nbsp;eeuw, zij het dat er veel latere toevoegingen en restauraties geweest zijn.
Na het bezoek aan ||eacute;||eacute;n of beide kloosters zal je doorrijden naar het op de flanken van de Aragats gelegen Amberd. Op 2000 meter hoogte, met uitzicht over de rivieren Amberd en Arkashen liggen hier het fraaie fort en een kerk (uiteraard). Je kunt hier ook een mooie korte wandeling maken.
Aan het eind van de middag maak je nog even flink kilometers, om uiteindelijk neer te strijken in het centraal gelegen hotel bij Dzoraget, dat je uitvalsbasis is voor de verdere verkenning van de provincie Lori.
Dag 5 Dzoraget, excursie Haghbat klooster - Sanahin klooster - Odzun kerk
Het nabijgelegen Alaverdi is een typische sovjetstad die zijn bestaan dankt aan de kopermijnen in de omgeving. Een industriestad dus. Maar de wortels van de stad liggen diep in de geschiedenis.||nbsp;
Vlakbij liggen twee historische kloostercomplexen. Zowel Sanahin als Haghpat geniet een Unesco-werelderfgoedstatus. Beide kloosters dateren uit de 10de||nbsp;eeuw en werden gebouwd door koningin Khosrovanush. Je rijdt eerst naar Sanahin, om vervolgens een mooie wandeling door de heuvels te maken naar het Haghpat-klooster. Behalve de schoonheid van deze imposante kloosters is ook de wandeling zelf meer dan de moeite waard.
Op de terugweg maak je nog een kleine omweg om een stop te maken bij de fraai gelegen, uit roze rotsgesteente gebouwde kerk van Odzun. Het is een van de mooiste Armeense koepelkerken, die dateert uit de 6de||nbsp;eeuw.
||nbsp;
Dag 6 Lori ||ndash; Haghartsin klooster ||ndash; Dilijan ||ndash; Sevan klooster ||ndash; Sevan
Vanuit Dzogaret rijd je naar een van de meest pittorekse stadjes van Armeni||euml;: Dilijan. In Sovjettijden was dit een florerend kuuroord. Maar ook daarvoor al getuige de vele 19deeeuwse gebouwen. De stad doet nu nog behoorlijk vervallen aan, omdat het de ineenstorting van de Sovjetunie nog niet te boven is: met de Russen verdween ook het toerisme.||nbsp;
Bijzonder, qua ligging en qua bouw, is het Haghartsin klooster. In Sovjettijden werd het beschouwd als museum, maar nu het land weer vrij is, herneemt het zijn religieuze functie, en is het een van de meest bezochte kloosters van het land.
Kronkelend door de bergen trekt het landschap ineens open wanneer je in de buurt van het uitgestrekte Sevan-meer komt. Meer dan honderd kilometer strekt het meer zich naar het zuidoosten uit. Ooit was dit meer nog groter. Grootscheepse irrigatiewerken, in de sovjettijd begonnen onder Stalin (en bedacht door dezelfde meneer Manasserian, die zich ook bezighield met het verlagen van de waterspiegel in het Aral-meer, resulterend in een ecologische ramp), hebben er toe geleid dat de spiegel van het water zo||rsquo;n 17 meter is gedaald, met alle gevolgen van dien. Sinds de jaren tachtig probeert men de waterspiegel weer op het oorspronkelijke niveau te krijgen, wat maar zeer moeizaam lukt. Evengoed ligt het meer er prachtig bij. In Sevan breng je een bezoek aan Sevanavank, het klooster van Sevan, dat vroeger op een eiland lag, nu op een schiereiland||hellip;.
Dag 7||nbsp;Sevan ||ndash; Naratus ||ndash; Selim caravanserai ||ndash; Tatev klooster ||ndash; Sissian
Een mooie reisdag brengt je naar het zuiden van Armeni||euml;. Maar nog bij het Sevan-meer, bij het dorpje Noratuz, breng je een bezoek aan een van de meest bijzondere sites van Armeni||euml;, het ||lsquo;Veld der Khachkars||rsquo;. Dit is een begraafplaats, waar op het oude gedeelte zo||rsquo;n negenhonderd khachkars in rijen opengesteld staan. Het zijn niet allemaal grafstenen, maar soms ook gedenkstenen. De een nog mooier bewerkt dan de ander.
||nbsp;Via de Selimpas (2410 meter hoog), bereik je de Selim-caravanserai, een van de best bewaarde ter wereld. Een ideale plek om de reis te breken voor een picknick. De caravanserai is een langwerpig streng gebouw van basalt, en met maar een ingang. Binnen lijkt er sinds de veertiende eeuw niets veranderd te zijn.||nbsp;
Na de provincie||nbsp; Vayots Dzor te hebben doorkruist, kom je via de Vorotanpas (2344 meter) in de zuidelijke provincie Syunik terecht, ingeklemd tussen het Azerbaidzjaanse Nagorno karabach en Nakhichevan. Alvorens je neerstrijkt in het plaatsje Sissian rijd je eerst nog een stuk om om een bezoek te brengen aan het zeer spectaculair gelegen Tatev klooster. Hoewel moeilijk bereikbaar is via onder andere de natuurlijke||nbsp;Duivelsbrug,||nbsp;het zeer de moeite waard.||nbsp;Ondanks, of dankzij, dat mag je zelf beoordelen, de recente restauraties, krijg je hier een heel aardige indruk hoe het er in de 13de||nbsp;en 14de||nbsp;eeuw uitgezien moet hebben, toen het nog door zeker duizend mensen bewoond moet zijn geweest. Syunik is behoorlijk bergachtig, en telt met dank aan het warmere klimaat vele fruitboomgaarden. Dat vind je terug in de lokale keuken, die je in Sissian zeker kunt proeven.
Sissian zelf ligt in de Vorotanvallei, met op de achtergrond hoge bergen als de Vernjak in het westen en de Mets Ishkhanasar in het oosten.
Dag 8 Sissian ||ndash; Karahunge ||ndash; Noravank klooster ||ndash; Khor Virab klooster ||ndash; Yerevan
Vandaag maak je||nbsp; kennis met wat het Armeense||nbsp;Stonehenge||nbsp;wordt genoemd, Karahunge. De verzameling van 204 ruw gehouwen stenen dateert zeker van v||oacute;||oacute;r 2000 voor Chr. Erg oud dus, en hoewel men het niet met zekerheid kan zeggen, is het hoogstwaarschijnlijk een astronomisch observatorium geweest. Een deel van de staande stenen heeft bovenin een opening, dat lijkt te dienen om door te kijken, maar waarheen en hoe is niet meer te achterhalen. Het mysterie maakt de site alleen maar interessanter.
Na dit bezoek vang je de terugreis aan naar Yerevan. Via de Vorotanpas, weer dwars door Vayots Dzor, kom je terecht bij het Noravank klooster, het door toeristen meest bezochte klooster van Armeni||euml;. Het 13deeeuwse klooster ligt uiteraard weer prachtig temidden van rotsige bergen, en uitorenend boven een diepe kloof. Het complex ligt hoog boven op een rotspunt en wordt gedomineerd door de imposant oprijzende St. Astvatsatsin kerk (onze lieve vrouwe||nbsp;kerk). De fa||ccedil;ade van deze kerk uit 139 is zeer fraai bewerkt, en bijvoorbeeld in de Gregoriuskapel kan je fraaie 13deeeuwse grafstenen zien.
Als je de provincie Vayots Dzor verlaat via deTukh Manukpas, kom je weer op de hoogvlakte terecht waarvandaan je almaar uitkijkt op de berg Ararat. Hier ligt in alle weidsheid, op een kleine verhoging het Khor Virab klooster. Dichter bij de berg Ararat kan je in Armeni||euml; niet komen. Deze uitgedoofde vulkaan die meer dan 5000 meter hoog is steekt hoog boven het landschap uit. Voor Armeni||euml;rs is de Ararat het nationale symbool. Ironisch genoeg ligt de Ararat in hedendaags Turkije, een land waar Armeni||euml; nog altijd zodanig overhoop ligt, dat de grenzen strak gesloten blijven. De Armeni||euml;rs kunnen hun nationale symbool dus altijd zien, nooit aanraken. Dat vereist immers een omweg door Iran of Georgi||euml;, ook niet de makkelijkste landen om doorheen te reizen.||nbsp;
Het Khor Virab klooster speelt een belangrijke rol in de Armeense geschiedenis: hier werd de heilige Gregorius dertien jaar vastgehouden door koning Tiridates III. We hebben het over het eind van de 3de||nbsp;eeuw na Chr. Uiteindelijk wist Gregorius koning Tiridates te bekeren tot het christendom, hetgeen leidde tot de eerste christelijke staat ter wereld, nog v||oacute;||oacute;r het Romeinse Rijk dus, onder Constantijn de Grote.
In het Khor Virab klooster kan je duiven kopen om ze los te laten, zodat ze in vrijheid naar de berg Ararat kunnen vliegen. Een mooie gedachte maar in werkelijkheid zijn ze minder vrij en vliegen ze meteen terug naar het klooster.
Aan het eind van de middag keer je terug in de hoofdstad Yerevan, waar je nog een volle dag kunt genieten van de vele musea, terrasjes en goede restaurants die je hier kunt vinden.
||nbsp;
Dag 9 Yerevan, vrije dag
Een laatste dag dus om nog even tot rust te komen in het gemoedelijke Yerevan. Bezoek nog eens een museum of relax op een van de vele terrasjes die de stad rijk is.
||nbsp;
Dag 10 Yerevan ||ndash; Amsterdam
Vanuit Yerevan vlieg je via Wenen naar Amsterdam.
||nbsp;