Dag 1    Amsterdam - Trabzon

Via Istanbul vlieg je direct door naar Trabzon. Dat is nog twee uur vliegen. Om maar aan te geven hoe groot Turkije eigenlijk is. We hebben voor Trabzon als beginpunt van deze reis gekozen, omdat je hier meteen voelt dat het ‘anders’ is dan in West-Tukije. We komen er in de avond aan.

Dag 2    Trabzon

Een dag om te acclimatiseren en de stad te verkennen. Trabzon is gericht op het oosten en je treft er handelslui uit Rusland en de Kaukasus. Als havenstad is het er altijd levendig en druk en er is volop handel in de bazaar. Bekendste site is wel de kleine Aya Sofia, een middeleeuwse Byzantijnse kerk, die - net als zijn grote broer in Istanbul - later moskee werd en nog weer later, onder Atatürk, een museum.

Dag 3    Trabzon - Erzurum

We gaan vroeg op pad en laten de Zwarte Zee al snel achter ons. We rijden de bergen in. Al snel verlaten we ook de hoofdweg en een kleinere bergweg brengt ons naar het spectaculair gelegen Sumela-klooster. Het van oorsprong negende eeuwse klooster ‘hangt’ aan een steile rotswand en was gewijd aan de Maagd Maria. Enkele van de aanwezige muurschilderingen dateren nog terug tot de tijd van de oorsprong, maar de meeste fresco’s zijn van later datum. Dat neemt niet weg dat het een prachtige plek is vol geschiedenis.

Na dit bezoek rijden we de bergen door en uit en komen op de Anatolische hoogvlakte terecht. Erzurum was ooit een hoofdstad van de Seltsjoeken, Turken die rechtstreeks uit Centraal-Azië hier neerstreken in de 12de en 13de eeuw. Je kunt je het zien aan de moskeeën en Koranscholen die een typische stijl, Perzisch in oorsprong, hebben en die zich onderscheidt van de latere Ottomaanse-Turkse stijl, die meer gebaseerd is op de Byzantijnse bouwkunst.

Dag 4    Erzurum - Borçka

We vervolgen onze reis nu weer noordwaarts. Als we de weg die we volgen door zouden rijden zouden we in Georgië terecht komen, in de havenstad Batoemi. Ook leuk, maar we blijven in Turkije. We komen al snel weer in bergachtig terrein terecht. Het gebergte hier heet het Kaçkar-gebergte en de top van de hoogste berg, de Kaçkar zelf, is bijna 4000 meter hoog. Het gebied oostelijk daarvan waar we nu doorheen reizen, was ooit deel van Georgië. Dat maakt deze regio mede zo interessant, want je vindt nog oude Georgische dorpen en met name nog oude Georgische kerken. Naar goed Kaukasisch gebruik liggen deze kerken altijd op spectaculair plekken en we zullen en route een aantal daarvan gaan bezoeken, zoals Haho, Özkvank, Ishan en Dörtkilise. We eindigen de dag in een fijn berghotelletje in het dorp Borçka.

Dag 5    Borçka 

We zitten al midden in de bergen, maar gaan er wel op uit om wat speciale plekken te bezoeken, met name in de Ardanuc-vallei. In deze diepe kloof wandelen we en bezoeken een kerk en een kasteel. Deze dag geen lange rijafstanden maar vooral veel tijd in de natuur!

Dag 6    Borçka - Yavuzköy

We verlaten Borçka en rijden de vallei uit richting Kars. Maar de streek is mooi en we plannen nog een extra overnachting in het dorpje Yavuzköy in, even westelijk van Şavşat. De bergen zijn hier minder steil, het landschap wordt steeds opener. 

Dag 7    Yavuzköy - Kars

We reizen weer verder door de rollende groene heuvels. Na het stadje Ardahan wijken we een stuk af van de route om dicht bij de grens met Georgië het spectaculaire Şeytan Kalesi te bezoeken, het Duivelskasteel. In de namiddag zullen we aankomen in Kars.

Kars is een boerenstad, met een kosmopolitisch verleden. Ooit waren de Russen hier heer en meester, wat nog altijd te zien is aan de vele voorbeelden van houten architectuur. Ooit was dit ook een drukke handelsstad, toen de grenzen nog open waren, en je door kon reizen naar Armenië en Baku, Azerbaidzjan. De grens met Armenië is inmiddels al decennia gesloten, ten gevolge van de Turkse weigering om de genocide van 1916 op Armeniërs te erkennen, en het volhardende aandringen van Armenië op die erkenning. De toenadering op dit punt gaat de laatste jaren op zijn best schoorvoetend.

Mocht je je willen inlezen op Kars, dan raden we je Sneeuw aan, een van de beste boeken van Nobelprijswinnaar Orhan Pamuk. In dit boek is het, zoals de titel aangeeft, koud, maar dat zal nu het voorjaar een eind op streek is wel meevallen nu.

Dag 8    Kars, excursie Ani

Maar het verleden van Kars reikt verder terug, ooit lag hier vlakbij de stad Ani. Ani was de hoofdstad van het middeleeuwse Armenië, dat zich toen tot diep in het huidige Turkije uitstrekte. Het was een handelspost op de zijderoute tussen de Middellandse en de Kaspische Zee. In die tijd was het een grote stad met rond de 150.000 inwoners. De stad was omringd met een imposante stadsmuur, met even imposante hoektorens. Binnen de stad waren de nauwe straatjes gevuld met winkels en woonhuizen. Daar is niets meer van over. Wel van de stadsmuren, de burcht en de grote kerken. Al met al is het een prachtige site. De burcht is echter niet toegankelijk: de rivier Akhurian vormt hier de grens met Armenië, en het Turkse leger moet dus vanuit de burcht een oogje in het zeil houden. Andersom is het trouwens niet anders: aan de overkant van de rivier ligt wat de sovjets Kamp Sacharov noemden, en vandaar uit hielden zij de Turken in de gaten. Ongetwijfeld doen de Armeniërs dat nu ook.

Dag 9    Kars - Dogubeyazit

Een mooie reisdag nu door de Oost-Turkse berglanden. Zuidwaarts. Graanvelden worden afgewisseld met graslanden, waar je nog een enkele keer nog nomaden met kuddes geiten kunt tegenkomen. Dit zijn de armste streken van Turkije, en de vooruitgang, waar West-Turkije zich aan laaft, is hier nog niet te merken. Hier en daar zie je armoedige kleine dorpjes, omringd door typerende populieren. Vrijwel de hele dag zal je aan je linkerhand zicht hebben op de imposante berg Ararat. De berg Ararat is nauw verbonden met het verhaal van de Ark van Noach. Velen geloven dat hij op de flanken van de Ararat gestrand is. De meest genoemde plek ligt op de noordelijke flank, en is (helaas) niet te bezoeken. Eindpunt van de dag is Dogubeyazit, gelegen aan de zuidkant van een brede vallei.

Tegen zonsondergang zal je een bezoek brengen aan het schitterend gelegen Ishak Pasha Paleis. Met zijn monumentale moskee , hoog tegen de rotsen aan gebouwd, biedt het een prachtig uitzicht op de brede vallei en de daarachter gelegen, meestal besneeuwde bergtoppen.

Dag 10    Dogubeyazit - Van

We vertrekken al vroeg weer uit Dogubeyazit. Niet veel later krijgen we het uitgestrekte Van-meer in het vizier. De stad Van zelf, hoewel ooit Armeens, is nu overduidelijk een voornamelijk Koerdische stad geworden. De winkelstraten worden echter niet alleen bevolkt door Koerden, maar ook door Iraniërs, die hier van alles komen kopen en verkopen. Dat geeft de stad een wereldse uitstraling, ondanks zijn ogenschijnlijk geïsoleerde ligging in een uithoek van Turkije.

Dag 11 Van, excursie Akdamar

Er is veel te zien in en om Van. We zullen hier dus ook weer niet stil zitten. De stad zelf heeft natuurlijk een monumentale moskee, en een monumentale burcht. Een goed deel van de dag ga je echter het meer op. Met een bootje ga je naar het eiland Akdamar. Hier vind je de Armeense Heilige Kruis-kerk, fraai gedecoreerd met Bijbelse taferelen. De locatie alleen al is prachtig. Hier neem je afscheid van het Armeense culturele erfgoed, waar je deze reis zoveel van hebt gezien. Toen Turkije in 2010 een charmeoffensief richting Armenië ontplooide werd hier voor het eerst sinds bijna 100 jaar tijd een publieke Armeense dienst gehouden. Helaas heeft die dooi in de Turks-Armeense relatie niet doorgezet.

's Avonds heb je weer volop tijd om rond te slenteren door de stad, en misschien ook om de lokale burcht te bezoeken, van waaruit je bij zonsondergang prachtig zicht hebt op het Van-meer.

Dag 12    Van - Tatvan

Vandaag rijden we langs de zuidkust van het meer en komen aan de andere kant, de westkant, van het meer uit in het stadje Tatvan. Tatvan is enerzijds bekend als het punt waar de treinen vanuit het westen op de boot worden gereden - om er in Van weer vanaf te komen - en anderzijds vanwege de berg Nemrut Dagi. Niet te verwarren met het Nemrut Dagi dat we over een paar dagen gaan zien. Hier hebben we het over een gigantische uitgedoofde vulkaan: de top van de berg is een kratermeer. 

Dag 13    Tatvan - Midyat

Op weg van Tatvan naar Midyat zullen we via Hasankeyf rijden. Deze Koerdische stad ligt aan een door de Ilisudam gevormde stuwmeer in de Tigris. Om de dag te breken zullen we hier een klein boottochtje gaan maken. Hoewel de oorspronkelijke stad onder water is verdwenen, zijn een aantal van de prachtige historische monumenten gered en hogerop weer opgebouwd. 

Aan het eind van de middag komen we aan in Midyat, dat ooit een voornamelijk Christelijk stadje was. Het grootste deel van de oorspronkelijke bevolking is hier de afgelopen decennia weggetrokken, maar het oude centrum van de stad is mooi gerestaureerd en verbergt een aantal oude kerken. Ook zullen we even buiten de stad het in een woestijnachtige omgeving liggende Mor Gabriël-klooster gaan bezoeken. Het dateert uit de late 4de eeuw, en is een mooi voorbeeld van de kloostercultuur in deze regio.

Dag 14    Midyat - Mardin

De ochtend zijn we waarschijnlijk nog in Midyat, maar ’s middags rijden we door naar het mooie Mardin. Een kort ritje voor de verandering. Mardin is prachtig, zeker de oude stad en we logeren daar in een mooi centraal gelegen gasthuis in lokale stijl.

Dag 15    Mardin

We hebben een volle dag om van Mardin te genieten. Uiteraard bezoeken we het lokale rijk gevulde museum en zwerven we door de gezellige bazaar. Maar we maken ook een uitstapje naar het vlakbij de grens gelegen Dara, waar je de restanten vindt van de gelijknamige Romeinse stad. Bijzonder bij deze opgravingen zijn vooral de waterwerken die zijn aangetroffen, zoals de waterkelders en aquaducten.

Dag 16    Mardin - Diyarbakir

Ook vandaag geen grote afstand om te rijden, met een kleine twee uurtjes zijn we in Diyarbakir, de hoofdstad van Turks Koerdistan.

Diyarbakir ligt op de oevers van de Eufraat. Een duistere stad, al was het maar omdat hij grotendeels opgetrokken is uit zwart basalt, vulkanisch gesteente. Maar het is ook een stad waar alle problemen van Turks Koerdistan samenkomen. Als de politieke spanningen oplopen merk je dat hier beter dan waar dan ook. Maar het oude centrum van de stad is altijd vol leven en heerlijk om doorheen te zwerven. Er zijn historische huizen te bezoeken, er is een interessant Archeologisch Museum, en je kunt over een deel van de stadsmuren hoog boven de oever van de Eufraat wandelen. Genoeg te beleven dus.

Dag 17    Diyarbakir - Karadut, Nemrut Dagi

We reizen nu weer noordwaarts naar een hoogtepunt van deze reis. Het binnenland in, en met een ferry een groot stuwmeer over. Daar ligt de berg Nemrut Dagi. Imposant hoog en getooid met de restanten van een grote stad uit de Romeinse tijd. Indrukwekkend zijn de restanten van de meer dan manshoge koningsbeelden. Deze dateren uit de oudste periode van de nederzetting, uit de tijd van Antiochus I Epiphanus, die van 64 tot 38 voor Chr. regeerde. Dat was nog voordat de Romeinen vroeg in onze jaartelling de macht hier in handen namen. Je bezoekt de site aan het eind van de middag, wanneer de sowieso fantastische vergezichten worden vergezeld door een meestal spectaculaire zonsondergang.

Dag 18    Karadut - Sanliurfa

En weer terug naar het zuiden, naar het onvolprezen Sanliurfa. Een mooie stad, met een Archeologisch Museum natuurlijk en een hooggelegen citadel. Het is goed zwerven door de deels overdekte bazaar, waar je volop Koerdische waar kunt vinden.

Dag 19    Sanliurfa

Het meest beroemd is Sanliurfa echter vanwege het Gölbasi district, een groot moskeecomplex in het centrum van de stad. Het is een echt pelgrimsoord. De profeet Abraham zou hier geboren zijn. Het hele complex heeft een Centraal-Aziatische sfeer, anders dan waar ook in Turkije. Rond de grote visvijver, waar je heilige meervallen kunt voeren, om baraka af te dwingen, staan klassieke bedtafels die doen denken aan het centrale Labi Hauz-plein in Buchara. Dat toch echt heel veel verder weg ligt, in Oezbekistan. 

Dag 20    Sanliurfa - Gaziantep

Nu rijden we westwaarts, naar Gaziantep, eindpunt van derze reis. Iets minder Koerdisch is deze stad, die wel het economische hart van de regio is. Bloeien doet de stad vooral met dank aan de grensoverschrijdende handel met Irak en Syrië. En hoewel dat laatste land natuurlijk flink in puin ligt, gaat de handel gewoon door. Wel is de stad inmiddels ook de thuisbasis geworden van Syrische vluchtelingen (die echter grotendeels buiten de stad worden gehouden), en de uitvalsbasis van veel journalisten die zich met het Syrisch conflict bezig houden. Maar nu Syrië zichzelf net van het juk van Assad heeft bevrijd, zal je hier waarschijnlijk iets voelen van de opluchting die daarmee gepaard gaat. Sowieso een superinteressante stad. 

Dag 21    Gaziantep

Een mooie laatste dag dus in deze levendige stad. Tijd om te shoppen en te dwalen over de bazaar, en voor wie dat wil een bezoek te brengen aan het Zeugma Museum, vooral bekend vanwege de vele mooie mozaïeken die in die Romeinse stad zijn opgegraven. Maar er zijn ook musea gewijd aan de stad zelf, aan de lokale bevolking, aan de lokale sufi-cultuur en zelfs aan de lokale keuken. En natuurlijk een imposante citadel met mooie uitzichten over de stad. Kortom, je hoeft je deze laatste dag van de reis niet te vervelen.

Dag 22    Gaziantep - Amsterdam

Aan al het goede komt een eind, je vliegt via Istanbul weer terug naar Amsterdam of Brussel.

NB we hebben het programma met de nodige zorg samengesteld, maar het kan een enkele keer voorkomen dat we sommige sites op een andere volgorde bezoeken. Ook zullen we plaatsen bezoeken die niet genoemd zijn in de reisbeschrijving. We houden altijd wat achter de hand om de reis ook verrassend te laten zijn